Mieczysław Wolfke

Mieczysław Władysław Wolfke urodził się 29 maja 1883 roku w Łasku. Już od dziecka interesował się nauką. W wieku dwunastu lat napisał rozprawę o planetostacie, w której poprawnie przedstawił prawa rządzące podróżami kosmicznymi. Kilka lat później w Częstochowie rozpoczął pracę nad przesyłaniem obrazów na odległość za pomocą fal elektromagnetycznych – wynikiem tego było opracowanie opatentowanego w Rosji (Częstochowa była wówczas pod zaborem rosyjskim) telektroskopu bez drutów, czyli urządzenia do bezprzewodowej transmisji obrazu.

W kolejnych latach życia Mieczysław Wolfke przebywał na uniwersytetach w: Liege, Paryżu i Wrocławiu (wówczas na terytorium Niemiec), gdzie rozwijał swoje umiejętności z zakresu fizyki i optyki. W 1910 roku na Uniwersytecie Wrocławskim uzyskał stopień doktora u prof. Ottona Lummera. W tym czasie opracował także wspólnie z Karolem Ritzmannem opatentowany w Niemczech, Szwajcarii, Francji i Wielkiej Brytanii nowy model lampy kadmowo-rtęciowej.

Po uzyskaniu doktoratu został zatrudniony w Zakładach Carla Zeissa w Jenie. W 1912 roku wyjechał do Karlsruhe, gdzie przez cztery miesiące był asystentem prof. Ottona Lehmanna w Zakładzie Fizyki tamtejszej Politechniki. Następnie przeniósł się do Zurychu, gdzie 26 maja 1913 roku uzyskał habilitację na Politechnice Związkowej ETH (recenzentami dorobku byli: prof. Albert Einstein i prof. Pierre Weiss), a rok później na Uniwersytecie Zuryskim. Do końca swojego pobytu w tym mieście wykładał najnowsze tematy z zakresu fizyki teoretycznej i doświadczalnej na obu tych uczelniach (był to czas formowania się współczesnego, kwantowego i relatywistycznego opisu zjawisk fizyki), a także aktywnie uczestniczył w seminariach i dyskusjach naukowych. Pracował również dla różnych firm technologicznych, lecz propozycje stałej, dobrze płatnej posady w przemyśle konsekwentnie odrzucał poświęcając się twórczej pracy naukowej.

W czasie pobytu w Zurychu Mieczysław Wolfke należał do grupy fizyków wyznaczających ścieżki światowej nauki. W tym okresie opublikował pracę „O możliwości obrazowania optycznego siatek molekularnych”, która była pierwszą na świecie koncepcją holografii (1920). Wolfke zauważył, że można najpierw zapisać obraz na płytce fotograficznej poprzez oświetlanie kryształu promieniami X, a następnie odczytać go w powiększeniu po zastosowaniu dodatkowego układu optycznego i światła widzialnego.

Gdy Polska odzyskała niepodległość, jego marzeniem stał się powrót do kraju, aby budować polską naukę i doprowadzić ją do standardów światowych. W 1922 roku w wyniku postępowania konkursowego został wybrany, a następnie mianowany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego profesorem fizyki doświadczalnej na Politechnice Warszawskiej.

W 1924 roku nawiązał współpracę z Instytutem Niskich Temperatur w Lejdzie. W ramach współpracy z Heikem Kamerlinghem Onnesem i Willemem Keesomem Wolfke zaproponował rozwiązania, które doprowadziły do odkrycia dwóch postaci ciekłej fazy helu oraz do zestalenia ciekłego helu pod wysokim ciśnieniem. Zdobyte doświadczenie przeniósł do Polski, gdzie zorganizował i wyposażył Instytut Niskich Temperatur Politechniki Warszawskiej.

W Polsce Wolfke stał się uznanym ekspertem w zakresie fizyki technicznej i wdrażania najnowszych osiągnięć nauki do krajowej gospodarki i obronności. Pracował w Tymczasowym Komitecie Doradczo-Naukowym przy Ministerstwie Spraw Wojskowych referując na podstawie własnego wywiadu osiągnięcia hitlerowskich Niemiec w zakresie techniki rakietowej i recenzując w świetle wiedzy naukowej różne, często pionierskie możliwości techniki wojskowej. Zainicjował m.in. prace nad telefonią świetlną w Instytucie Badań Inżynieryjnych. W 1933 roku objął kierownictwo prac nad rakietami dla Departamentu Uzbrojenia. Już w maju 1939 roku na łamach pisma „Polska Zbrojna” ostrzegał przed bronią atomową.

Plany naukowe Wolfkego, podobnie jak prace w dziedzinie uzbrojenia, przerwała II wojna światowa. Sprzęt z jego zakładu na Politechnice Warszawskiej został skonfiskowany przez Niemców. Po 1939 roku Wolfke, jako osoba znana w niemieckiej nauce, za zgodą okupanta kierował Zakładem Badawczym Fizyki Technicznej PW, a także powstałej w miejsce politechniki Państwowej Wyższej Szkole Technicznej. Swoją pozycję wykorzystywał do ochrony i wsparcia Polskiego Państwa Podziemnego. Brał również udział w tajnym nauczaniu.

Po wojnie organizował Politechnikę Śląską (początkowo w Krakowie) oraz Politechnikę Gdańską. Uczestniczył także w odbudowie potencjału organizacyjnego Politechniki Warszawskiej. W 1946 roku wyjechał za granicę z zamiarem zdobycia wiedzy, zasobów i kontaktów niezbędnych do budowy w kraju ważnego ośrodka światowej nauki. Celem podróży były Stany Zjednoczone, które w wyniku wojny gromadziły najważniejsze postacie ówczesnej fizyki, lecz w wyniku odmowy przyznania wizy skierował się do Zurychu – najważniejszego ośrodka naukowego w powojennej Europie. Tam zmarł nagle w maju 1947 roku.

Otwartość umysłu na nowe pomysły, idee, a także ludzi daje ogromne możliwości samorozwoju. Wolfke nie odrzucał pomysłów i nie pogardzał ludźmi ze względu na ich narodowość, pracę czy zainteresowania. Nie bał się dyskutować, ale także czerpać z wiedzy i doświadczeń innych. Zawsze uczciwie szukał prawdy i dociekliwie konfrontował swoje idee z doświadczeniem. Każde osiągnięcie w jego umyśle rodziło pytanie o praktyczność i obszary zastosowań. Te idee są ważne do dziś, kiedy polska gospodarka potrzebuje innowacyjności i konkurencyjności na rynkach światowych. Chcemy, aby ogłoszenie roku 2022 rokiem Mieczysława Wolfkego sprawiło, że wiele osób usłyszy o nim i zainspiruje się wartościami, które reprezentował: wiedzą opartą na faktach, ciekawością świata, wszechstronnym rozwijaniem swoich umiejętności, walką o marzenia, otwartością na to, co nowe oraz osiąganiem celów mimo trudności.

Rok Mieczysława Wolfkego stanie się wskazaniem niezwykle istotnej roli jaką nauka i innowacyjna gospodarka pełni w rozwoju nowoczesnego polskiego społeczeństwa, będzie podkreśleniem ważnego miejsca Polaków w rozwoju światowej myśli naukowej i technicznej oraz wzmocni tożsamość narodową promując postawę wykorzystywania potencjału obywateli w budowie bezpieczeństwa i konkurencyjności Ojczyzny.